Ngành
Kỹ thuật Hoá học hay còn gọi là Kỹ thuật quá trình là ngành học về sản xuất
trong nghiệp hoá chất, dầu mỏ, hoá dầu vv… ở quy mô lớn và cực lớn. Trái với
ngành Hoá học với kỹ sư hay cử nhân ra trường làm trong phòng hoá nghiệm với chức
danh Chemist tiếng việt gọi là Kỹ sư Hoá họ, còn Kỹ sư Công nghệ Hoá học là sản phẩm của ngành Kỹ thuật Hoá học ra trường thường được gọi là Process
Engineer, dịch sát nghĩa ra tiếng Việt là kỹ sư Quá trình hay Kỹ sư Công nghệ.
Kỹ
sư Công nghệ có nhiệm vụ rất khác với Chemist, họ đóng vai trò nhìn nhận, trực
tiếp thực hiện và ra đầu bài, kiểm tra chéo cho các kỹ sư chuyên môn khác về vấn
đề sản xuất, cải thiện sản xuất hay cải hoán, khắc phục sự cố. Thử tưởng tượng
như thế này, muốn làm một trạm nén khí thì đương nhiên phải có máy nén khí, máy
nén khí thì rất đa dạng và tất nhiên không phải cái nào cũng hợp với nhu cầu của
trạm nén cần xây, nhiệm vụ của Kỹ sư công nghệ lúc này là đưa ra các đặc tính đặc
trưng nhất của trạm nén để yêu cầu nhà sản xuất lựa chọn. Chọn đúng có nghĩa là
đỡ lãng phí và quan trọng hơn là đảm bảo chắc chắn là hàng mua về sử dụng được.
Trong khi đó Chemist hay Kỹ sư Hoá học làm việc chủ yếu trên các phương tiện phân tích nếu
làm việc tại các nhà máy thì Kỹ
sư Hoá học thường làm trong các phòng Lab kiểm ra sản phẩm hoặc nguyên liệu. Nếu làm việc
tại các trung tâm nghiên cứu các bạn sẽ làm việc tại phòng hoá nghiệm, phòng
nghiên cứu điều chế các chủng loại hoá chất, dung môi, điều kiện phản ứng. Công
việc nói chung là ở phòng thí nghiệm. Có một số trường hoẹp khác là làm việc
cho các công ty hoá chất như người tư vấn hay các nhóm đặc biệt làm việc trên
các vấn đề rất hẹp như scale, wax.
Công việc kỹ sư Công nghệ Hoá học do đó rất khác với công việc của
kỹ sư Hoá. Kỹ sư Công nghệ Hoá Học làm rất ít về Hoá học còn Kỹ sư Hoá lại chủ
yếu làm về Hoá. Mối quan tâm chính của Kỹ
sư Công nghệ là làm thế nào để sản xuất, vận chuyển hay chế biến một chất nào
đó ở chi phí rẻ nhất và an toàn nhất (hai thứ này thực ra không đi với nhau).
Do đó công việc của Kỹ sư Công nghệ
đòi hỏi Kỹ sư Công nghệ phải
biết khá rộng: một ít cơ khí, một ít tự động hoá, một ít điều khiển, một ít điện.
Biết mỗi thứ một ít để có thể đưa ra phương án “làm được” cho các chuyên ngành khác
như điện, tự động hoá hoặc cơ khí.
Do đặc thì công việc nên Kỹ sư Công nghệ có
thể nói không hề quá là linh hồn của một dự án hoá chất nếu cỡ của chúng đủ lớn.
Không có Kỹ sư Công nghệ mọi thứ sẽ rất khập khiễng, máy nén mua về không biết
chạy đủ hay không, bồn mua về không biết tách nổi hay không. Thiết bị tự động
hoá không biết lấy gì điều khiển và cắm cảm biến vào chỗ nào.
Quan trọng như vậy nhưng Kỹ sư Công nghệ
thường đứng sau tất cả các thành quả. Mọi thứ nếu được an bài đúng hướng tự động
nó sẽ chạy. Trong cuộc chơi an bài này Kỹ sư Cơ khí, Tự động hoá là người trực
tiếp mua sắm, trực tiếp nghiệm thu nhà máy (FAT – Factory Acceptance Trst) nên
Kỹ sư Công nghệ là nhân vật chỉ
bị gọi ra khi có trục trặc, thứ trục trặc không ai muốn nên cũng chìm nghỉm sau
khi giải quyết xong.
Do
yêu cầu công việc rất khác nên Kỹ sư Công nghệ cũng học khá là khác. Trong vai
trò này họ học rất sâu về Vật lý, Toán. Vì làm việc trên rất ít phản ứng hoá học
nên Hoá Học nghe có vẻ gần nhưng thực sự là đóng góp rất ít vào quá trình làm
việc của một Kỹ sư Công nghệ ngược lại các kiến thức Toán, Lý rất quan trọng về nền tảng. Kỹ sư công nghệ nếu làm việc làng nhàng chỉ
cần Excel và MS Word là ok vì phần lớn các phép tính hiện nay đã được số hoá nhưng một Kỹ sư Công nghệ giỏi là Kỹ sư biết
phân tích vấn đề bằng toán học, vật lý và hiện thực hoá chúng bằng kỹ năng lập
trình.
Như
đã nói trên, Kỹ sư công nghệ Hoá học, rất ít khi làm về Hoá học như tên gọi của
nó và rất nhiều sự hiểu biết khác cần thiết cho công việc này. Điều này làm cho nhiều bạn đam mê Hoá học hẳn sẽ
rất nản khi theo theo đuổi ngành này. Ngược lại các bạn giỏi Vật lý và Toán học
sẽ có nhiều đất thi thố. Các bạn sẽ thấy đầy rẫy các công thức dài ngoằng, tích
phân tùm lum, hệ phương trình khắp nơi. Các bạn sẽ được biết đằng sau các
Simulator là các solver khổng lồ giải
quyết theo một thứ tự
liên hoàn không thể đẹp hơn các công thức thực nghiệm và lý thuyết rắc rối.
Cũng tương tự như vậy, ngành Kỹ sư Hoá học
lại làm việc ở môi trường toàn là thí nghiệm đo đạc. Công việc này hẳn sẽ rất
thú vị với các bạn đam mê Hoá học. Khác với ngành Công nghệ Hoá học thường được
đào tạo tại các trường Bách Khoa, ngành Hoá
học lại được đào tạo tại các trường tổng hợp, vốn học rất sâu về lý thuyết.
Ngành này là chìa khóa đưa đến công
nghệ mới cho các Kỹ sư Công nghệ triển khai ra
thực tế, tức là tạo ra cac dây chuyền công nghệ đột phá để sản xuất ở quy mô lớn.
Như vậy tuy mang
những tên rất gần nhau nhưng hai ngành Công nghệ Hoá học và Hoá học rất khác nhau. Ngành Công nghệ Hoá
học “thực chiến” nhiều hơn, quy mô lớn hơn nhưng ít gây các cuộc thay đổi mang
tính bước ngoặt so với nghề Kỹ sư Hoá học. Hai ngành tuy đòi hỏi những sở trường
khác nhau nhưng bổ trợ và cộng sinh cùng nhau. Nếu bạn ham thích Hoá học thì rõ
ràng là ngành Công nghệ Hoá học
